2. Abdülhamit Dönemi Islahatları (1876 – 1909)
• Kanun-i Esasi (1876)
• Tanzimat Fermanı’yla başlayan Osmanlılardaki anayasal devlet anlayışı Kanun-i Esasi’nin kabulü ile meşruti yönetime geçişi sağladı.
Meşrutiyetin ilan edilmesinde;
• Yeni Osmanlıların (Genç Osmanlılar) padişaha baskı yapmaları,
• Avrupalı devletlerin, azınlık sorununu bahane ederek devletin içişlerine karışmasını önlemek,
• Osmanlıcılık düşüncesiyle azınlık (bağımsızlık) isyanlarını durdurmak,
• Azınlıkları yönetime katarak, birlik ve beraberliği sağlamak böylece devletin bütünlüğünü korumak,
• 1876’da Avrupalı devletlerin katılımıyla düzenlenen İstanbul (Tersane) Konferansı’nda aleyhimize kararlar çıkmasını engellemek, Osmanlı halkının yönetime katılmasını sağlamak etkili olmuştur.
NOT: Türk Tarihi’nde ilk kez bir anayasa hazırlanarak halk hükümdarın yanında yönetime ortak olmaya başladı. Osmanlı halkı ilk defa sınırlı da olsa seçme ve seçilme hakkını kullanmıştır.
Ayrıca Kanun-u Esasi; Türk tarihinin Avrupa tarzındaki ilk anayasasıdır.
I. Meşrutiyet’in Özellikleri
İki meclis vardır;
1 – Ayan Meclisi; Padişahın seçmiş olduğu üyelerden oluşan meclistir. Bu üyelerin ömür boyu görevde kalabilme hakları vardı.
2 – Mebusan Meclisi;
• Halkın seçtiği mebuslardan oluşan meclistir.
• Yürütme yetkisi padişah ve hükümete aittir.
• Hükümet, padişaha karşı sorumludur.
• Yasama yetkisi meclise aittir.
• Mebusan Meclisi padişahın izniyle kanun teklifi hazırlayabilir.
• Kanunların yürürlüğe girmesinde son söz padişaha aittir.
• Padişahın meclisi açma kapatma yetkisi vardır.
NOT: Bu nedenle Osmanlı’da görülen meşruti yönetim mutlak meşrutiyettir.
• Her 50.000 kişiye bir milletvekili seçme hakkı verilmiştir. Ayrıca 4 yılda bir seçim yapılacaktır.
• Seçimlerde sadece erkekler oy kullanabilir.
NOT-1: Osmanlı Devleti, meşruti yönetimde azınlıklara da temsil hakkı tanımıştır. Bu yönüyle İngiltere gibi birçok Batı ülkesinden daha önce demokratikleşme sağlanmıştır.
NOT-2: I. Meşrutiyet Dönemi’nde oluşturulan mecliste azınlık mebusların kendi haklarını koruma siyaseti gütmeleri ve imparatorluk adına meclisten önemli kararların çıkmaması bu meclisin kapatılmasında temel etken olmuştur.
I. Meşrutiyet Döneminde Yapılan Diğer Yenilikler
• 1881’de “Muharrem Kararnamesi” imzalanarak alacaklı ülkelere belli devlet gelirlerini toplama imtiyazı verildi. Böylece; 1881’de Duyun-u Umumiye Teşkilatı (Genel Borçlar İdaresi) kuruldu (Osmanlı Devleti ekonomik bağımsızlığını kaybetmiştir.).
• İstanbul – Bağdat demiryolu yapılmıştır.
• İlk tramvay hatları kuruldu.
• Köylüye kredi sağlayarak tarımsal üretimi geliştirmek için Ziraat Bankası açılmıştır (1888).
• Sanayi-i Nefise Mektebi (Güzel Sanatlar Okulu) açılmıştır (1881).
• Ticaret Mektebi, Hukuk Mektebi ve Mühendis Mektebi açılmıştır.
• İlk kez Kız Sanat Okulları (Kız Sanayi Mektepleri) açıldı.
• Özürlüler için ilk kez eğitim kurumları açılmıştır.
• Ekonomide gelişmeyi sağlamak için bütün ülkedeki tütün alım, satım ve işletme tekeli “Regie” adıyla Alman – Fransız şirketine verilmiştir (1883).
• Mecellenin tamamlanmasına çalışılmıştır.
• Darülfünun yeniden düzenlenmiştir.
• Meşrutiyeti yeniden ilan etmek amacıyla İttihat ve Terakki adıyla gizli bir dernek kurulmuştur. Daha sonra parti şekline dönüşmüştür (1889).
• Mustafa Kemal’in Şam’da kurduğu sonra Selanik’te şubesini açtığı Vatan ve Hürriyet Cemiyeti, İttihat ve Terakki Derneği ile birleşerek daha güçlü bir cemiyet oluşturuldu.
• İttihat ve Terakki Partisi’ne karşı, Ahrar Fırkası kurulmuştur.103. Osmanlı Devleti dışarıdan borç parayı İLK defa Kırım Savaşı(1856) sırasında İngilizlerden I.ABDÜLMECİT zamanında almıştır.
Islahat ne demek?
- Düzeltme, Yenilik
- Genel olarak herhangi bir kuruluşta, devlet düzeninde eskimiş ya da bozulmuş olan yanları düzeltmek.
- Osmanlı tarihinde gerileme döneminden başlanarak zaman zaman Batı örneğine göre girişilen yenileşme ve ilerleme atılımlarına verilen ad.
- İngilizce: Reform
